שני עשורים וקצת מפרידות בין שתי נסיעות באוטובוס העץ!
זכרון ילדות – דוד כרכוכלי
השמיני בפברואר 1963 החל כיום לימודים רגיל בבית הספר היסודי ע"ש מנחם דניאל במשכנה הישן באזור אלסנכ בבגדד.
אז מחנכת הכיתה נכנסה בבהלה לכיתה וזרזה את כולם לצאת לרחבת בית הספר, בהשגחתה הצמודה של מנהלת בית הספר המודאגת הגברת מארי קנוואתי הלבנונית.
זו הייתה נסיעה קצרה-ארוכה שעדיין חרוטה בזיכרוני כילד בכיתה א', לא בגלל המהפכה הבעת'ית נגד עבד אל כרים קאסם אלא דווקא בגלל אוטובוס העץ!! שבלע אותנו תלמידי היסודי בחופזה בהשגחת המלווה האגדתית זריפה ז"ל.
האווירה באוטובוס הייתה מתוחה , הנהג פתח בנסיעה מהירה ברחובותיה של בגדד , ואנו שנדחסנו בו, טרם הבנו מה זה מהפכה (אנקלאב).
זאת הייתה נסיעתי הראשונה והאחרונה באוטובוס העץ.
ימים וישנים עברו מאז עד שיום אחד מספר לי אבי יעקב את סיפור הנסיעה המיוחדת שהוא חווה באוטובוס העץ, בחג השבועות , הראשון ביוני 1941 , אבי נסע במונית שירות ברחוב אל-רשיד כשהוא יושב בספסל הראשון. הנהג עצר בפקודת המון זועם, הדלת נפתחה וגבר הכניס את ראשו ושאל "יש יהודים"?? (אקו יהוד)??
תגובתו הספונטאנית של אבי ,בן 13 אז, הייתה "לא אין " (לא מאקו). הדלת נטרקה והנהג המשיך בנסיעתו, שמסביבו המון זועם.
אבי ההמום טרם הבין שבתשובתו הציל את חייו וחיים היהודים יושבי מונית השרות.
עשרים שנים ועוד קצת מפרידות בין הנסיעות של אוטובוס העץ ברחובותיה של בגדד.
אלו לא עוד שני תאריכים על לוח השנה של תולדות עיראק: הראשון והשני ביוני- "הפרהוד" גבה חיים של מאות יהודים, הפיל אלפי פצועים והותיר צלקת עמוקה בלב הקהילה , והיום ההוא בפברואר - מהפכת מפלגת הבעת', שהפכה את היהודים לבני ערובה בארץ ארם נהריים אשר מהם נשללו זכויות האדם הבסיסיות ביותר, בארץ אותה זרעו ומדינה אותה אהבו .
عقدين ونيف تفصل بين رحلتين بالباص الخشبي
ذاكرة من الطفولة - داود كركوكلي
الثامن من شباط ١٩٦٣ بدأ كيوم دراسي عادي في مدرسة مناحيم صالح دانيال ببنايتها بمنطقة السنك ببغداد.
كنت في الصف الأول الإبتدائي حين دخلت مربية صفنا الفاضلة طالبة منا الخروج بسرعة لساحة المدرسة ومنها إلى باصات خشبية نقلتنا على عجل الى بيوتنا. كل ذلك جرى تحت إشراف مديرة مدرستنا التي بدت قلقة علينا، السيدة ماري قنواتي لبنانية الجنسية.
تلك الرحلة القصيرة-الطويلة، حفرت في ذاكرتي الغضة حتى هذا اليوم ليس بسبب الانقلاب على عبد الكريم قاسم بل بسبب الباص الخشبي الذي ابتلعني جوفه على حين غرة مع عدد من اترابي تلاميذ المدرسة والسيدة زريفة، التي كانت مكلفة بمرافقة يومية للطلبة برحلة ذهابهم وايابهم من والى المدرسة.
كان فضاء الباص مكفهرا حيث أنطلق سائقها يمخر عباب الشارع ونحن المكدسين كاسماك السردين لم نفهم بعد بأن الدنيا "انگلبت".
كانت هذه رحلتي الأولى والأخيرة بالباص الخشبي بهيكله الغريب ومقاعده المكتظة.
ومرت الايام والسنين حين سرد علي والدي رحلته التي لن ينساها في باص النفرات الخشبي بشارع الرشيد ببغداد عام ١٩٤١ وبالتحديد الاول من حزيران من ذاك العام، الذي كان من الممكن أن يكون، والعياذ بالله، آخر يوم في حياته. في ذاك اليوم تلبدت سماء بغداد بالغيوم السوداء وكشر الشر عن انيابه المسمومة ليغرزها في أجساد الاطفال والشيوخ والنساء - كان ذاك "الفرهود".
كان والدي، في الثالثة عشر من عمره، مستقلا الصف الاول من الباص الخشبي حين استوقفت الباص جموع غاضبة، فاتحة باب الباص تستفسر : اكو يهود؟!!! وجاءهم الرد السريع من والدي، الذي تمالكته الدهشة، لا ماكو. عندها فقط اقفل الباب ومضى سائقها مسرعا ينفذ بجلده وجلد من معه من عراقيين يهود.
ما بين رحلة باص عام ١٩٤١ وباص عام ١٩٦٣ عقدين ونيف باص خشبي تقاعد، من صخب شوارع بغداد، وذكريات تتأرجح ب"طسات" شوارع الزوراء ....!!!
أنها ليست مجرد تواريخ ثبتت على رزنامة العراق: الاول والثاني من حزيران أودى بحياة المئات وخلف أمثالهم ثلاثة اضعاف من الجرحى من بين يهود العراق، والثامن من شباط الذي أسدل الستار الحديدي البعثي على يهود العراق وصاروا رهائن سلبت منهم ابسط حقوق الإنسان في ارض زرعوها وبلد احبوها.